Biblijne i antyczne źródła inspiracji poetów i malarzy.

 WPŁYW KULTURY ANTYCZNEJ.

 Wpływ kultury antycznej na kulturę europejską jest ogromny. Na każdym kroku spotkać możemy nawiązania do mitologicznych postaci i haseł (np. „Ikar” Iwaszkiewicza czy „Orfeusz w piekle” Offenbacha). Bardzo często postacie mitologiczne wykorzystywane były jako szkielet dla bohaterów późniejszych utworów (np. Prometeusz był wzorem dla Mickiewiczowskiego Konrada z Dziadów cz. III). Sięgano też do postaci Syzyfa, uosabiającej nieustanny i bezowocny trud, lub też do Odysa, będącego symbolem wędrówki i działania zmierzającego do wyznaczonego celu. Mity wyrażały także hasła i treści uniwersalne, poprzez stworzenie wzorców zachowań i postaw. Przedstawiały one całą prawdę o człowieku.

Nawiązywano także do gatunków uprawianych w tym okresie (Mickiewiczowska „Oda”, „Monachomachia” Krasickiego, w której wykorzystuje typową dla starożytnych wzniosłość stylu czy wreszcie twórczość Jana Parandowskiego). Dzieła klasyczne stanowią doskonały wzór literackich form i zasad. Do początku XIX wieku dominował nurt klasycystyczny, oparty na antycznych zasadach.

Do filozofii starożytnej Grecji chętnie sięgają twórcy współcześni. Filozofie antyczne dają podstawy budowaniu różnych systemów filozoficznych, np. renesansowych. Bardzo duże znaczenie mają zwłaszcza stoicyzm (nakazujący równowagę duchową, powagę i spokój umysłu, wyrzekanie się dóbr materialnych w zamian za szczęście, odrzucenie emocji i kierowanie się zimnymi kalkulacjami) i epikureizm (mówiący o cieszeniu się życiem, nakłaniający do korzystania z jego radości).

Bardzo ważnym elementem, zaczerpniętym z kultury Śródziemnomorskiej jest klasyczne ujęcie porządku i formy. Kunsztowność i klasyczne wyczucie piękna jest motywem, który powtarza się nie tylko w literaturze, ale także i w architekturze.

We współczesnej literaturze i sztuce spotykamy motywy antyczne, w tym mitologiczne w postaci elementów mitów, postaci mitycznych, autorów antycznych, gatunków literackich antyku, dzieł sztuki oraz myśli antycznej.

Zbigniew Herbert – „Nike, która się waha”.

Poeta wykorzystuje dwa pojęcia mitologiczne: Nike oraz obol. Treść wiersza dotyczy wojny, więc Nike, bogini zwycięstwa, służy poecie do rozważań nad jej charakterem. Obol w tym tekście to cena, jaką płacą żołnierze za obronę ojczyzny, w przenośni – śmierć.

Zdaniem poety wojna jest zjawiskiem absurdalnym, gdyż godzi przede wszystkim w ludzi młodych, którzy nie zaznali jeszcze smaku życia i jednakowo uśmierca bohaterów jak i tchórzy. Ojczyzny trzeba jednak bronić, choć często płaci się za to ofiarą życia.

Ernest Bryll „Wciąż o Ikarach głoszą”.

Dedal i Ikar to synonimy dwóch odmiennych postaw w życiu – romantycznej i racjonalistycznej. Pierwsza jest piękna, frapująca, ale druga praktyczna, przynosząca korzyści. Poeta opowiada się za postacią Dedal

MOTYWY BIBLIJNE W LITERATURZE PÓŹNIEJSZYCH EPOK

– Biblia, jako jedna z podstaw kultury europejskiej, stanowi zbiór tekstów, do których autorzy kolejnych epok odwołują się bardzo często: średniowiecze: wszelkie misteria tego okresu oparte są na motywach biblijnych; „Bogurodzica”, która stanowi również dokument historii naszego języka oparta jest na motywie z Biblii: jest prośbą do Matki Boskiej; jest też wiele odwołań do religijności wypływającej przecież z Biblii: „Pieśń o Rolandzie”, a dokładniej cały skomplikowany rytuał śmierci; renesans: Kochanowski odwołuje się do Boga, jako wszechstwórcy w swoim „Czego chcesz od nas Panie” oraz w „Psałterzu Dawidów” parafrazuje biblijne psalmy; w Baroku również pisano psalmy, a ze względu na religijną skłonność do pokuty za grzechy, rozpowszechniły się psalmy pokutne; w oświeceniu patrzono na Biblię z punktu widzenia racjonalizmu (poznanie rozumowe, przez doświadczenie), deizmu (Bóg stworzył, ale dalej nie ma wpływu) oraz ateizmu (negacji istnienia Boga); natomiast sentymentalizm patrzy na Biblię jako utwór przekazujący niezmienne zasady etyczne, na których powinno być oparte życie ludzkie; wdziano w niej również obraz mentalności człowieka pierwotnego nieskażonego cywilizacją; romantyzm gruntownie zmienia pogląd na Biblię: pojawiają się odwołania do mesjanizmu narodowego (III cz. „Dziadów” pokazuje obraz walki narodowo-wyzwoleńcz

jako walkę dobra ze złem, „Kordian”); pozytywizm jest kolejnym odejściem od Biblii i koncentracji na racjonalizmie, ale odwołania są: „Quo vadis” Sienkiewicza modernizm: biblia powraca, jednak pojawia się koncentracja na złu zawartemu w niej, co związane jest z poczuciem kryzysu i schyłkowości cywilizacji: motywy katastroficzne: „Dies Irae” Kasprowicza (prezentowany jest dzień sądu ostatecznego, a Bóg występuje w roli bezlitosnego, który wymierza karę, choć ona sam jest przyczyną winy);

Źródła:

BIBLIA: ”Bogurodzica” ,”Żale Matki Boskiej pod krzyżem”

(Renesans) „Psalmy” , „Pieśni” Kochanowskiego , „Kazania” -Piotr Skarga

(Barok) „Krótkość żywota” –Naborowski

(Oświecenie) „Kolędy” –Karpiński

(Romantyzm) Norwid ,poezja Słowackiego

(Młoda Polska) „Hymny” Kasprowicza, utwory Micińskiego

…poza tym:

„Kain i Abel” Iłłakiewiczówna

„Piosenka o końcu świata” Miłosz

„Wieża Babel” , „Żona Lota’ Wiesława Szymborska

„U wrót doliny” Herbert

„Mojżesz nad Nilem” Wiktor Hugo

„Pamiętniki Adama i Ewy” Mark Twain

MALARSTWO: „Sąd Salomona” –fresk Rafaela(Watykan)

„Znalezienie Mojżesza” Rembrandt

„Dawid” Veronese Rembrandt

ANTYK: „Grób Agamemnona” Słowacki

„Ikar” Grochowiak

„Wciąż o Ikarach głoszą” Ernest Bryll

„Homer” Ożoga

„Nike ,która się waha” Herbert

„Pejzaż z upadkiem Ikara” Bruegel

„Achilles” Rubens von Dycke

Motywy antyczne w literaturze nowożytnej.